Tundra - bezleśne zbiorowisko roślinności w zimnym klimacie strefy arktycznej i subarktycznej. Charakteryzuje się występowaniem gleb tundrowych, stale zamarzniętym podglebiem i bardzo niską pokrywą roślinną, zdominowaną przez mchy i porosty.
Wyróżnia się 4 podstawowe typy tundry (w kolejności z południa na północ): lasotundra, tundra krzewinkowa, tundra mszysto-porostowa, tundra arktyczna. Na obszarach górskich ponadto występuje tundra górska.
Warunki klimatyczne
Latem temperatura nie przekracza 15°C, trwa dzień polarny. Wierzchnia warstwa gruntu - do około 1 metra- ulega rozmarznięciu (tak zwana wieczna zmarzlina), wskutek czego staje się on często grząskim bagnem, w głąb którego nie może wsiąknąć nadmiar wody. Zima jest mroźna i śnieżna, temperatura dochodzi do -48°C. Trwa noc polarna. Wieją silne wiatry. Występuje zjawisko zorzy polarnej. Grunt ponownie zamarza.
Flora
Większość roślin wyrasta zaledwie kilka centymetrów nad ziemię. Przy samej powierzchni ziemi rosną mchy i porosty (najbardziej znany to chrobotek reniferowy); nieco wyżej są trawy i niewielkie krzewinki (np. borówki). Występują tam także turzyce. Najwyższą warstwę roślin tworzą pojedyncze karłowate brzozy i wierzby, które nie osiągają wysokości większej niż 30 cm. Ich gałęzie rosną poziomo i mogą mieć kilka metrów długości. Wraz z nadejściem lata roślinność tundry budzi się do życia. Rośliny starają się jak najlepiej wykorzystać niewielką ilość docierającej do nich energii słonecznej. Szybko rozwijają liście, kwitną i wydają nasiona. Niektóre zioła mają kolorowe kwiaty. W wielu rejonach położonych na południu tundry zbiera się jagody: borówki i maliny.
Fauna
Najliczniejszymi i najbardziej charakterystycznymi ssakami tundry są lemingi. Żywią się korzeniami, mchami i trawą. Rozmnażają się bardzo intensywnie i są głównym pożywieniem tamtejszych drapieżników: gronostajów, lisów polarnych, łasic i wilków. Ponadto drapieżniki tundry polują na pardwy, zające bielaki i susły. Tundrę Kanadyjską zamieszkują duże ssaki takie jak karibu i piżmowół. Z gryzoni zamieszkujących tundrę powszechne są lemingi. Do największych drapieżników należą niedźwiedź polarny, lis polarny (piesiec) i wilk.
Wszystkie zwierzęta mają szerokie stopy, porośnięte piórami lub sierścią, co ułatwia im poruszanie się po śniegu. Lis polarny ma ponadto na stopach włosy, które chronią go przed zimnem. Na okres zimy sierść lub pióra zwierząt przybierają barwę białą, dzięki czemu trudno je dostrzec na śniegu.
Charakterystycznym, choć niezwykle uciążliwym dla człowieka i zwierząt elementem tundry są też roje komarów, pojawiające się latem. Mieszkańcy tundry
Strefa tundry jest prawie zupełnie pozbawiona ludzkich osiedli. Rdzenni mieszkańcy tundry są myśliwymi i rybakami. Należą do nich północnoamerykańscy Inuici (Eskimosi). Jeszcze do niedawna wędrowali po wybrzeżach Oceanu Arktycznego, polując na ssaki morskie (foki, wieloryby), łowiąc ryby. Mieszkali w domkach ze śniegu i lodu, zwanych igloo. Przedmioty codziennego użytku wykonywali z kości i skór zwierząt. To oni pierwsi zbudowali kajak, który stał się sprzętem sportowym używanym na całym świecie. Obecnie życie Eskimosów się zmieniło. Z igloo, w których panowała temperatura około 0°C, przenieśli się do ogrzewanych domów. Nadal zajmują się rybołówstwem, ale do połowów używają nowoczesnego sprzętu. Pracują także w zakładach rybnych, są przewodnikami wycieczek, organizują biegi narciarskie dla turystów i wyrabiają pamiątki. Na Alasce wielu znalazło zatrudnienie przy wydobyciu ropy naftowej.
Lapończycy, zamieszkujący Półwysep Skandynawski, i ludy żyjące na dalekim wschodzie Rosji trudnią się hodowlą reniferów. Latem wędrują ze swymi stadami na północ, na pastwiska położone w tundrze. Gdy nadchodzi sroga zima, wyruszają na południe szukając schronienia w lesie. W krajach skandynawskich (Norwegii, Szwecji i Finlandii) życie Lapończyków wkracza w nowoczesność. Hodowcy budują sobie komfortowe domy, renifery przewożą samochodami ciężarowymi, a do pilnowania zwierząt używają sań motorowych, a nawet helikopterów.
Ludy zamieszkujące tundrę:
[ AgU$ ]
|
